Volgens een onderzoek gepubliceerd in de Journal of Dental Hygiene zijn gevoelens van angst en/of ongerustheid vóór een tandheelkundige ingreep normaal onder de algemene bevolking. Het onderzoek The Prevelance of Dental Anxiety in Dental Practice Setting meldt dat tussen de 50% en 80% van de Amerikaanse bevolking enige vorm van angst en/of ongerustheid ervaart voordat ze een tandheelkundige ingreep ondergaan, en dat de symptomen kunnen variëren van mild tot gematigd.
Het is belangrijk dat de patiënt weet dat hij niet alleen is en dat er technieken zijn om hem te helpen zijn angst en ongerustheid te overwinnen, waaronder sedatie en anesthesie. (in White, L. Giblin, L. Bloyd, The Prevalence of Dental Anxiety in Dental Practice Settings, Journal of dental hygiene (2017, vol. 91, 30-34).
Beide technieken kunnen het angstniveau verlichten, pijn helpen voorkomen en de veiligheid van de behandeling garanderen. Hoewel gerelateerd, zijn sedatie en narcose niet hetzelfde, hoewel de bijwerkingen die mensen ervaren bij beide technieken identiek zijn. Denk hierbij onder andere aan slaperigheid, evenwichtsstoornissen, verminderde motorische coördinatie en geheugenverlies.
De toegediende medicijnen blijven enkele uren in het lichaam. Daarom moet u altijd iemand meenemen en mag u de eerste uren na de ingreep niet autorijden.
Zodra de sedatie is gestart, zal de patiënt zich ontspannen voelen en kan hij in een lichte slaap vallen, zoals vermeld in Conscious sedation for surgical procedures. (in: Debra, M., Wechter, G., Conscious sedation for surgical procedures, A.D.A.M., Inc. (2015))
Over het algemeen noemt de tandheelkundige gemeenschap dit fenomeen “bewuste sedatie” omdat de patiënt zich in een zwevende toestand tussen wakker en slaperig bevindt. Met deze mate van sedatie kan de patiënt zelfstandig ademen en reageren op bepaalde verbale en fysieke prikkels.
Bij bewuste sedatie worden patiënten vóór de behandeling in slaap gebracht en hebben zij in de meeste gevallen geen herinnering aan de behandeling. De richtlijnen van de American Dental Association stellen dat deze technieken alleen mogen worden uitgevoerd in aanwezigheid van een professioneel team dat gespecialiseerd is in dit soort procedures, met strikte monitoring van de vitale functies, evenals geavanceerd materiaal voor beademing en geneesmiddelen voor noodsituaties. (in: Debra, M., Wechter, G., Conscious sedation for surgical procedures, A.D.A.M., Inc. (2015))
Over het algemeen kan iedereen gebruik maken van bewuste sedatie. Bij volwassenen wordt bewuste sedatie het vaakst gebruikt bij het trekken van verstandskiezen en het plaatsen van tandheelkundige implantaten. Volgens het beroemde tijdschrift Annals of Maxillofacial Surgery, waarin het onderwerp Conscious Sedation in Dentistry wordt behandeld, wordt sedatie geschikt geacht voor patiënten met een tandartsfobie of aandoeningen die worden verergerd door stress (hartritmestoornissen of epilepsie), of voor elke andere patiënt die een langdurige behandeling moet ondergaan. Ook patiënten met een verstandelijke beperking, kinderen of mensen die een acute kokhalsreflex of moeite met het openen van de mond hebben, kunnen hun toevlucht nemen tot bewuste sedatie. (in: Kapur, A., Kapur, V., Conscious sedation in Dentistry, ADAM, Inc. (2015); Agarwal, R., Tom, J., Anesthesia or Sedation for Your Child’s Dental Work?, American Academy of Pediatrics (2016)
Het sedatieniveau kan tijdens eenzelfde procedure variëren van licht tot diep. De medicijnen die bij sedatie worden gebruikt, hebben zowel een hypnotiserende werking als, hoewel gering, een pijnstillende werking.
Bij lichte sedatie zorgen de gebruikte medicijnen ervoor dat de patiënt in een ontspannen toestand verkeert, waarbij vooral de angst onder controle wordt gehouden. Bij de overgrote meerderheid blijft het bewustzijnsniveau gehandhaafd of is er sprake van een roesje, waaruit de patiënt gemakkelijk ontwaakt en reageert op externe prikkels, zowel door aanraking als verbaal.
Bij gematigde sedatie wordt het bewustzijnsniveau lager en is de reactie op verbale en tactiele prikkels vrijwel nul. De patiënt kan hier worden gewekt met milde pijnprikkels.
Bij diepe sedatie is de patiënt buiten bewustzijn en ontwaakt hij alleen door pijnlijke of herhaalde prikkels.
Op al deze niveaus handhaven patiënten een zelfstandige ademhaling zonder enige hulp voor de luchtwegen. Meestal wordt alleen een neuscanule geplaatst voor de toediening van extra zuurstof.
Het monitoren van de vitale functies is van cruciaal belang. De sedatieniveaus kunnen fluctueren. Om altijd de veiligheid van de patiënt te kunnen garanderen, is de aanwezigheid van een anesthesist en een verpleegkundige met competenties in de anesthesie essentieel.
Bij een volledige narcose wordt de patiënt in een kunstmatige coma gebracht. In deze situatie is een zelfstandige ademhaling niet mogelijk en is het dus noodzakelijk een hulpmiddel voor de luchtweg te gebruiken met daaropvolgend mechanische beademing. Hier reageren patiënten op geen enkele prikkel. Volledige narcose is noodzakelijk voor meer invasieve en zeer pijnlijke procedures, waarbij ook de volledige immobilisatie van de patiënt vereist is.
Voor de meeste tandheelkundige ingrepen die in een praktijk worden uitgevoerd, is het beoogde niveau van sedatie licht tot gematigd, waarbij het bewustzijn behouden blijft of snel weer wordt hersteld.
Het pijnstillende effect van de gebruikte medicijnen is te veronachtzamen en het is daarom uiterst belangrijk dat er een pijnstillend supplement wordt toegediend. Oftewel: het feit dat de patiënt onder sedatie is, sluit de noodzaak van lokale verdoving niet uit.
Zowel sedatie als volledige narcose brengen risico’s met zich mee, hoewel meer bij volledige narcose dan bij sedatie. Kort samengevat gaat het om ademhalingsproblemen, aspiratiepneumonie ten gevolge van oprispingen, tijdelijke zenuwbeschadigingen die gepaard gaan met langere procedures en een allergische reactie op de toegediende medicijnen.
Om dergelijke complicaties tot een minimum te beperken, wordt vooraf een vragenlijst ingevuld, die vervolgens wordt beoordeeld door de anesthesist. Gecombineerd met deze beoordeling worden de volgende aanbevelingen gedaan zodat de procedure veilig kan worden uitgevoerd.
De gebruikte anesthetica zijn vandaag de dag zeer veilig.
Als alle aanbevelingen worden nageleefd en er voldoende en voortdurend toezicht wordt gehouden door het anesthesieteam, is het risico op complicaties vrijwel nul. We kunnen daarom gerust concluderen dat het veilig is om deze tandheelkundige ingrepen onder sedatie uit te voeren, wat voor de patiënt voor meer comfort zal zorgen.